Dolum Boşaltım

Pentan tanklarında gerçekleştirilen dolum ve boşaltım işlemleri, sistemin genel süreç güvenliği açısından en kritik operasyonel aşamalardan birini oluşturmaktadır.

Bu aşamada tank seviyesinin kontrolsüz yükselmesi veya vana / konnektör gibi transfer elemanlarının uygunsuz yönetimi, sıvı taşması olayına yol açabilir.

Taşan pentan, yüksek uçuculuğu ve parlayıcı özelliği nedeniyle yalnızca çevresel kirlenmeye değil, aynı zamanda yangın, patlama ve solunumsal toksik maruziyet risklerine de neden olabilir.

Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması Olay Ağacı analizi, dolum ve boşaltım sürecinde gerçekleşebilecek taşma olayını tetikleyen veya engelleyen faktörleri mantıksal bir yapı içinde değerlendirerek, potansiyel sonuçların olasılık zincirlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

🔺 HZ-05 – Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Dolum veya boşaltım işlemi sırasında pentan sıvısının tank veya varil dışına taşması.

---

🔸 1. Kontrol Noktası: Otomatik Seviye Kontrol Sistemi Var mı ve Çalışıyor mu?

• Evet:
  • Seviye sensörü çalışıyor, belirli bir doluluk seviyesinde işlem otomatik durduruluyor.
    ✅ Sonuç: Taşma gerçekleşmez.
  • Risk Değerlendirmesi: Düşük – Otomasyon yeterli kontrol sağlar.
• Hayır:
  • Seviye kontrol sistemi yok ya da arızalı.
  • 🔸 2. Kontrol Noktası: Manuel Gözetim Mevcut mu?
    • Evet:
      • Operatör dolum seviyesini gözlemleyerek işlemi zamanında durdurur.
        ✅ Sonuç: Sıvı taşması önlenir.
      • Risk Değerlendirmesi: Orta – İnsan hatası riski mevcuttur.
    • Hayır:
      • Gözetim yapılmıyor veya geç kalınıyor.
      • 🔸 3. Kontrol Noktası: Taşma Gerçekleşti mi?
        • Evet:
          • Pentan sıvısı zemin ya da kanal üzerine dökülür.
          • 🔸 4. Kontrol Noktası: Alan Sızdırmazlık Özelliğine Sahip mi?
            • Evet:
              • Zemin ikinci bariyerle kaplı (örneğin küvet tipi taşma havuzu).
              • Dökülen sıvı toplanır, yayılmaz.
                ⚠️ Sonuç: Yayılım sınırlı, tutuşma riski düşer.
              • Risk Değerlendirmesi: Orta
            • Hayır:
              • Pentan sıvısı yayılır, geniş alana dağılır.
              • 🔸 5. Kontrol Noktası: Ortamda Ateşleme Kaynağı Mevcut mu?
                • Evet:
                  • Elektrik panoları, statik kıvılcım, sıcak yüzeyler…
                    ❌ Sonuç: Buhar tutuşur, yangın veya patlama meydana gelir.
                  • Risk Değerlendirmesi: Yüksek
                • Hayır:
                  • Ateşleme kaynağı yok.
                    ⚠️ Sonuç: Tutuşma olmaz ancak buhar riski devam eder.
                  • Risk Değerlendirmesi: Orta
        • Hayır:
          • Seviyenin yükselmesi zamanında fark edilir ve işlem durdurulur.
            ✅ Sonuç: Sıvı taşması gerçekleşmez.
          • Risk Değerlendirmesi: Düşük

Olası Durumlar Tablosu

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Otomatik kontrolle taşma önlenir	Düşük
2	Manuel gözetimle taşma önlenir	Orta
3	Taşma olur, zemin sızdırmaz, yangın oluşmaz	Orta
4	Taşma olur, yayılır, kıvılcım varsa yangın oluşur	Yüksek
5	Taşma olur, yayılır, ateşleme kaynağı yok	Orta
6	Taşma başlamadan fark edilir, işlem durdurulur	Düşük

Önleyici ve Azaltıcı Hangi Tedbirler Alınmalıdır

• Otomatik seviye kontrol sistemi (yüksek seviye alarmı + shut-off valve) kurulmalıdır.
• Manuel dolumlarda mutlaka operatör gözetimi sağlanmalıdır.
• Taşma ihtimaline karşı ikincil güvenlik havuzları (containment basin) inşa edilmelidir.
• İşlem alanlarında antistatik zemin kaplamaları kullanılmalı ve ateşleyici unsurlar yasaklanmalıdır.
• Yangın algılama ve bastırma sistemleri entegre edilmelidir.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Dolum ve boşaltım sırasında meydana gelen pentan taşması; görünürde basit bir sıvı kontrol hatası gibi algılansa da, bu olayın etkileri zincirleme reaksiyonlarla hem insan sağlığına hem de tesisin bütünlüğüne zarar verebilecek boyutlara ulaşabilir. Bu olay ağacı analizi, taşma riskinin yalnızca teknik ekipman hatalarına değil, aynı zamanda insan faktörüne, prosedürel disiplinsizliklere ve otomasyon sistemlerinin performansına da bağlı olarak geliştiğini açıkça ortaya koymaktadır.

Analiz sonucunda görüldüğü üzere, taşma riskini en aza indirmek için yalnızca seviye kontrolleri yeterli değildir. Aynı zamanda çok katmanlı güvenlik önlemleri, eğitimli personel, etkin prosedürler, taşma algılama sistemleri ve hızlı müdahale olanakları da sistemin güvenliğini belirleyici unsurlar olarak öne çıkmaktadır. Özellikle tank dolum operasyonları sırasında çift kontrol prensibi, alarm eşiklerinin güncelliği ve manuel/otomatik kapanma senaryoları büyük önem taşımaktadır.

Sonuç olarak, bu olay ağacı analizi pentan tankı operasyonlarının güvenliğini sağlamaya yönelik önleyici ve düzeltici faaliyetlerin optimize edilmesi açısından yol gösterici bir teknik çerçeve sunmaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️