Hemen hemen her sektörde, üretim – hizmet faaliyetlerinin bir kısmının veya firma içerisindeki yardımcı işlerin başka firmalara yaptırılması durumunu sık görüyoruz.

Aynı işyerinde birden fazla işverenin faaliyet gösterdiği bu durumlarda; iş kazası veya meslek hastalığı meydana geldiğinde sorumluluğun kimde – hangi işverende olduğu konusu çok tartışılır.

Hukuk sitemimizde; Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi olarak bilinen bu durumu anlayabilmek için öncelikle kanuni tanımını bilmek gerekir.

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 2.maddesinin 7.fıkrasına göre ”bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi’‘ denir.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi‘nde asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte (müteselsilen) sorumludur.

Özellikle iş kazası yaşanması halinde, bu ilişkinin doğurduğu müteselsil sorumluluk, hem işçilerin korunması hem de hukuki adaletin sağlanması bakımından kritik bir yer tutar.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi Yasal Dayanakları

4857 Sayılı İş Kanununda Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi

İş Kanunu’nun 2. maddesinin 6 ve 7. fıkraları, Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisini nasıl düzenlediğini görelim;

  • Madde 2/6 – Alt işverenin işçileri, bu Kanun uygulaması bakımından asıl işverenin işçilerine tanınan haklardan yoksun bırakılamaz.
  • Madde 2/7 – Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi, sadece işyerinde yürütülen yardımcı işler veya asıl işin bir bölümüyle sınırlı olarak ve işletmenin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde kurulabilir.
  • Madde 77 – (Mülga: 20/6/2012-6331/37 md.) – İşverenin iş sağlığı ve güvenliği önlemleri alma yükümlülüğü.

Bu düzenlemeye göre; alt işverenin işçileriyle ilgili İş Kanunu, iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesinden doğan tüm yükümlülüklerde, asıl işveren ile alt işveren müteselsilen sorumludur.

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunununda Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi

  • Madde 4 – İşverenin genel yükümlülükleri.
  • Madde 5 – Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma.
  • Madde 6 – İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri.

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi

5510 sayılı Kanun’un 12. maddesi, 6. fıkrasında Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisini nasıl düzenlediğini görelim;

“Alt işveren işçisinin iş kazası, meslek hastalığı ve analık sigortası hallerinde bu Kanun gereğince ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği ile sürekli iş göremezlik geliri, ölüm aylığı gibi ödemeler yönünden asıl işveren, alt işverenle birlikte sorumludur.”

Bu hüküm ile, SGK tarafından işçiye yapılan ödemelerde işveren (Kanunun yüklediği yükümlülüklerden dolayı) alt işveren ile birlikte (Müteselsilen) sorumlu tutulmuştur.

5510 sayılı Kanun’un 21. maddesi – göre ”iş kazası ve meslek hastalığı halinde işverenin Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınacaktır.”

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde Borçlar Kanunu Açısından Sorumluluk

Türk Borçlar Kanunu’nun 112. maddesi müteselsil sorumluluğu destekler:

“Birden çok borçlu, alacaklıya karşı borcun tamamından sorumluysa, alacaklı borcun tamamını dilediği borçludan talep edebilir.”

İş kazasında işçinin (veya yakınlarının), doğrudan asıl işverene karşı tazminat davası açma hakkı vardır.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde Müteselsil Sorumluluğun Kapsamı

Asıl işveren, kendi işçisi olmayan ancak aynı işyerinde faaliyet gösteren alt işveren işçisinin iş kazası veya meslek hastalığına uğraması durumunda:

  • İş Kanunu’ndan doğan yükümlülüklerden,
  • Toplu iş sözleşmesinden,
  • SGK tarafından sağlanan yardımların iadesinden,
  • Tazminat ödemelerinden (maddi/manevi),

alt işveren ile birlikte sorumludur. Bu sorumluluk, kusur oranına bakılmaksızın geçerlidir;

Tazminat davası yönünden kusur oranları, mahkemece belirlenir.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde Sorumluluğun Şartları

Asıl işverenin müteselsil sorumlu tutulabilmesi için bazı şartların varlığı gerekir:

  1. Geçerli bir alt işverenlik ilişkisi kurulmuş olmalı;
  2. Alt işverenin işçisinin iş kazası, meslek hastalığı veya ölüm olayı yaşanmış olmalı;
  3. İş kazası, asıl işverenin işyerinde gerçekleşmiş olmalı;
  4. İşçi zarar görmeli veya ölüm gerçekleşmiş olmalı.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde İş Kazası Halinde Hukuki Süreç

İş kazası sonrası zarar gören işçi veya hak sahipleri:

  • Asıl işverene, alt işverene veya her ikisine birden dava açabilir.
  • SGK tarafından işçiye yapılan yardımlar nedeniyle SGK, asıl işverene ve alt işverene rücu davası açabilir.
  • Asıl işveren, ödemek zorunda kaldığı tazminatları alt işverene rücu edebilir.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde Yargıtay Kararları

Yargıtay 21. HD, E. 2015/12057, K. 2016/13410

“Asıl işverenin denetim yükümlülüğünü yerine getirmediği, iş güvenliği önlemlerinin eksikliği nedeniyle meydana gelen iş kazasında, asıl işverenin %40 oranında kusurlu olduğu, alt işverenin %60 kusurlu olduğu tespit edilmiştir. Her iki işveren de tazminattan müteselsilen sorumludur.”

Yargıtay 9. HD, E. 2009/36719, K. 2011/14942

“İş kazasında hayatını kaybeden işçinin, asıl işveren işyerinde faaliyet gösterdiği, iş güvenliği tedbirlerinin asıl işveren gözetiminde olduğu gerekçesiyle asıl işverenin de sorumlu olduğu kabul edilmiştir.”

Yargıtay 10. HD, E. 2017/3827, K. 2018/1405

“Asıl işveren, alt işverenin işçilerine yönelik iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini denetlemekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğün ihlali, kazaya yol açtığında doğrudan müteselsil sorumluluk doğar.”

Yargıtay 21. HD, E. 2018/10023, K. 2019/6324

“İş kazasında kusur bulunmayan asıl işveren dahi, İş Kanunu gereği alt işverenle birlikte müteselsilen sorumlu tutulmuştur. Kusur oranı yalnızca rücu aşamasında dikkate alınmıştır.”

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, E. 2016/21-1112, K. 2017/1255

“Asıl işveren, alt işverenin işçisinin iş kazasında zarar görmesi halinde, iş sözleşmesine taraf olmasa dahi 4857 sayılı Kanun kapsamında müteselsil sorumludur. İşçinin sosyal hakları, asıl işveren güvencesindedir.”

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi – Yönetmeliklerdeki Düzenlemeler

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği

  • Madde 5: İşverenin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yerine getirme yükümlülüğü.
  • Madde 7: İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesi.

İşyerinde birden fazla işveren olması halinde, iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri konusunda işbirliği yapılması zorunludur.

Alt İşverenlik Yönetmeliği

  • Madde 3: Alt işverenlik sözleşmesinin şekli ve içeriği. – Alt işverenlik ilişkisi yazılı olarak yapılmalı ve işin kapsamı açıkça belirtilmelidir.
  • Madde 4: Alt işverenlik ilişkisinin kurulma şartları. – Uygulamada muvazaalı işlemlere karşı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı denetim yetkisini haizdir.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde Asıl İşverenin Denetim Yükümlülüğü

Asıl işverenin en önemli yükümlülüklerinden biri, alt işverenin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini denetlemektir. Denetim yapılmaması veya eksik yapılması halinde, iş kazasında sorumluluğun artmasına neden olur.

Örneğin:

  • Baret kullanımının zorunlu olduğu bir alanda, alt işverenin işçisinin baret takmaması nedeniyle kaza yaşanırsa;
  • İş güvenliği eğitimlerinin verilmediği tespit edilirse;
  • Risk analizlerinin eksik veya hatalı yapıldığı belirlenirse;
    asıl işverenin de ciddi sorumluluğu doğar.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde Rücu Davası Hakkı

İş kazası nedeniyle asıl işverenin yaptığı tazminat ödemeleri, kusur oranı kadar alt işverene rücu edilebilir. Bu tür rücu davalarında:

  • Önceki kararlar delil olarak sunulabilir.
  • SGK’nın rücu ettiği meblağlar da alt işverene aktarılabilir.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi

Asıl İşveren-Alt işveren İlişkisi, özellikle iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları açısından büyük önem taşır.

Asıl işveren, kendi işçileri kadar alt işverenin işçilerinin de can güvenliğinden sorumludur.

İş kazaları ve meslek hastalıklarında mağdur olan işçinin korunması, müteselsil sorumluluk ilkesi ile sağlanır.

Örneklerini de verdiğim, Yargıtay kararlarında da gördüğünüz gibi verilen kararlarda; iş güvenliği tedbirlerini almayan, denetim görevini yerine getirmeyen asıl işverenler sorumlu tutulmuştur.

Yürürlükte olan ve okuduğunuz yasal düzenlemeler, asıl işveren ve alt işverenin iş kazaları ve meslek hastalıkları karşısındaki sorumluluklarını açıkça ortaya koyduğu gibi yüksek yargı organı olan Yargıtay kararları da son noktayı koymaktadır.

Tüm bu yasal yükümlülüklerin yanı sıra ahlaki – etik sorumluluklar gereği de Asıl İşveren-Alt işveren İlişkisi‘nde hayatın kutsallığını korumak ana gaye olmalıdır. Bu sebeple iş sağlığı ve güvenliği açısından etkili bir denetim ve işbirliği süreci Asıl İşveren-Alt işveren İlişkisi‘nin merkezinde olmalıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Kanun ve yönetmelikleri Okumayı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ 4857 Sayılı İş Kanunu https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4857&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6331&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5510.pdf

⭐️⭐️ T.C. Yargıtay Başkanlığı https://www.yargitay.gov.tr/

⭐️⭐️ İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=16924&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ Alt İşverenlik Yönetmeliği https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=12459&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:

Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hukuki tavsiye yerini alamaz. Web sitemizdeki yayınlardan yola çıkarak, işlerinizin yürütülmesi, belgelerinizin düzenlenmesi ya da mevcut işleyişinizin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda meydana gelebilecek zararlardan firmamız sorumlu değildir. Sitemizde kanunların içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.