Tork Kontrolü Yapılmamasının Yol Açabileceği Uygunsuzluklar
Hayatı Sarsan Bir Eksiklik
Günlük yaşamda fark edilmese de, endüstriyel sistemlerin çalışmasında ve iş sağlığı güvenliği uygulamalarında “tork” kavramı kritik öneme sahiptir.
Tork, bir civata ya da bijonun üzerine uygulanan döndürme kuvvetidir ve her bir bağlantı elemanı için öngörülen sıkılık değeri, hem sistemin doğru çalışması hem de insan hayatının korunması açısından belirleyicidir.
Tork kontrolü yapılmadan ya da eksik yapıldığında ortaya çıkabilecek uygunsuzluklar yalnızca ekipman arızasına değil, aynı zamanda ciddi kazalara da yol açabilir.
Tabloda, tork yapma sırasında İhmal Edilen Hususları ve Potansiyel Uygunsuzluklarını genel olarak göstereceğim.
| İhmal Edilen Husus | Potansiyel Uygunsuzluk |
|---|---|
| Doğru tork değeri uygulanmaması | Aşırı sıkma → bağlantı kırılması Zayıf sıkma → gevşeme |
| Tork anahtarı kullanılmaması | Rastgele sıkma, operatöre bağlı hata |
| Periyodik tork kontrolünün yapılmaması | Zamanla gevşeyen bağlantı noktaları |
| Torklama sonrası işaretleme yapılmaması | Takip edilemeyen veya çift sıkılan bağlantılar |
| Kalibrasyonu yapılmamış tork aleti | Hatalı değer → sahte güvenlik hissi |
🔧 🔧 🔧
Bu kısımda da, tork kontrolü eksikliklerinin yol açabileceği önemli uygunsuzlukları kısaca vurgulamaya çalışacağım.
1. Kritik Bağlantı Noktalarında Gevşeme ve Sızıntılar
Makine, basınçlı kap, tank, flanş, boru sistemlerinde tork kontrolü sağlanmadığında, sıkılması gereken parçalar gevşeyebilir. Bu da zamanla titreşim veya şok yüklenmelerle birleşince conta sıkılığını kaybedebilir, sızıntı başlar.
Risk: Yanıcı gaz, buhar ya da kimyasalların sızması, patlama veya zehirlenme riski doğurabilir. Gözle görülmeyen sızıntılar uzun vadede çevre kirliği ve çalışan sağlığını tehdit eder.
2. Aşırı Tork Uygulamasına Bağlı Malzeme Hasarı
Tork kontrolü yapılmayan durumlarda, özellikle operatör deneyimsizse, cıvata ya da bijonlara fazladan güç uygulanabilir. Bu da dişlilerde sıyırma, kırılma, mikro çatlak oluşumu gibi yapısal hasarlara neden olur.
Risk: Yük taşıma kapasitesi zayıflar, yapının dayanımı azalır. Ani bir darbe ya da yüklenmede kırılma ya da dağılma meydana gelebilir.
3. Seyir Halindeki Taşıtlarda Bijon Gevşemesi
Taşıt lastiklerini sabitleyen bijonlar doğru torkta sıkılmazsa, zamanla gevşeyebilir. Yetersiz sıkılık, tekerleğin süyrülerek çıkmasına neden olabilir.
Risk: Tekerleğin seyir halindeyken yerinden çıkması, kontrol kaybı, devrilme ve ölümlü trafik kazaları anlamına gelir.
4. Titreşime Bağlı Bağlantı Çözülmeleri
Makine ve motor sistemleri içerisinde tork değeri korunmadan yapılan bağlantılar, zamanla titreşimin etkisiyle yerinden oynar.
Risk: Titreşime bağlı gevşemeler, çoklu sistem arızası, parça fırlaması ve çalışanlara fiziksel zarar verilmesiyle sonuçlanabilir.
5. Sökülme Sırasında Malzeme Kaybı
Tork kontrolü olmayan civatalar aşırı sıkıldığında çıkarılması zorlaşır. Sökme esnasında kopma, vida yuvasında bozulma ve alet zararı gibi sorunlar ortaya çıkar.
Risk: Ekipman ömrü kısalır, tekrar kullanılabilir parçalar hurdaya ayrılmak zorunda kalınır.
6. Hidrolik ve Basınçlı Sistemlerde Patlama Riski
Hidrolik hortum ve vanaların bağlantıları doğru torklanmadığında, sistem basıncı altındayken patlama ya da şok tahliye meydana gelebilir.
Risk: Parça fırlaması, yanık, kesi, travmatik yaralanma hatta göz kırılmasına kadar giden ciddi kazalar oluşabilir.
7. Yangın ve Patlama Riski
Özellikle yanıcı gaz ve solvent sistemlerinde tork kontrolsüzlüğü nedeniyle oluşan sızıntılar, elektrik arkı veya statik yüklenmeyle temas ettiğinde yangın çıkabilir.
Risk: Tesisin tamamını etkileyen yangınlar, can ve mal kaybı, tazminat davaları ve uzun duruşlar.
8. Yük Taşıyan Sistemlerde Dengesizlik
Vinç, forklift, şalt, ıskele ve platform sistemlerinin kritik bağlantı noktaları torklandırılmadığında, hareket sırasında asimetrik dağılım olur.
Risk: Ağırlık merkezi kayar, denge bozulur, devrilme ya da ekipman üzerine yük düşmesi gibi kazalar meydana gelir.
9. Statik Elektrik Kaçağına Bağlı Parlama
Zeminleme ve yüzey potansiyel eşitlik sistemlerinde doğru torklanmayan kelepçe ve kablo uçları, yüzeyde mikro ark oluşumuna neden olabilir.
Risk: Parlama riski, elektronik cihaz arızası ve hassas üretim alanlarında yangın tetiklemesi.
10. Torklama Prosedürü Eksikliğinin Denetimlerde Uygunsuzluk Olarak Karşıya Çıkması
Tork kontrolü belgelenmemiş, prosedüre bağlanmamış sistemler, denetim ve sertifikasyonlarda “kritik uygunsuzluk” olarak kabul edilir.
Risk: CE, ISO 45001, ISO 9001 gibi belgelerin askıya alınması ya da iptali, iş kaybı, ihale dışı kalma gibi mali yük.
Sonuç
Tork kontrolü, basit bir teknik uygulama değil; öngörülebilir riskleri ortadan kaldıran önleyici bir stratejidir. Doğru sıkılmış her bağlantı elemanı, bir zincirin halkası gibidir; biri zayıfsa sistemin bütünü tehdit altındadır. Bu nedenle tork kontrolü, yalnızca bir “kontrol” değil, bir hayati sorumluluktur.
Tesislerdeki her personelin, her bağlantının ardında yatan bu kritik anlamı fark etmesi ve uygulaması, daha güvenli iş alanlarının temelidir.
Tork kontrolü sadece teknik bir işlem değil, önlenebilir iş kazalarının önüne geçmenin en sade ama etkili yollarından biridir.
İş güvenliği uzmanlarının bu konuda;
- Periyodik kontrol planı hazırlamaları,
- Tork değerlerinin üretici talimatlarıyla uyumlu olup olmadığını kontrol etmeleri,
- Kalibrasyon kayıtlarını düzenli olarak takip etmeleri
gerekmektedir.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü