Tehlike ve İşletilebilirlik Çalışması
Hazop Neden Bu Kadara Önemli?
İş sağlığı ve güvenliği süreçlerinin ayrılmaz bir parçası olan proses güvenliği, yalnızca kişisel koruyucu donanım ve yangın tüpü yerleştirmekten ibaret değildir. Tehlikeleri gerçekten analiz edip sistemin kendisinde kusur varsa bunu ortaya koymak gerekir.
İşte tam burada devreye giren bir yöntem var: HAZOP (Hazard and Operability Study)
HAZOP, sistemin işleyişindeki sapmaları belirlemek, bunların tehlike yaratıp yaratmayacağını analiz etmek ve alınacak önlemleri ortaya koymak için kullanılan sistematik ve yapılandırılmış bir risk analiz yöntemidir.
🧠 🧠 🧠
Hazop Nedir?
HAZOP, İngilizce “Hazard and Operability Study” ifadesinin kısaltmasıdır.
Bir sistemin tasarımına, prosesine ya da operasyonuna ait her adımı, önceden tanımlanmış “kılavuz kelimeler” kullanarak analiz etmek; sapmaları, bu sapmaların neden olabileceği tehlikeleri ve olası sonuçları belirlemek için kullanılan bir grup çalışması yöntemidir.
İlk olarak 1960’larda İngiliz kimya endüstrisinde geliştirilmiş, bugün uluslararası standart haline gelmiştir (örneğin IEC 61882).
🧩 🧩 🧩
Hazop Nerede, Ne Zaman Kullanılır?
- Yeni tesis tasarımı aşamasında (Tasarım HAZOP)
- Mevcut tesislerde modifikasyon öncesi (Revizyon HAZOP)
- İşletme değişikliklerinde (MOC) analiz aracı olarak
- Rutin proses güvenliği incelemelerinde (ör. 5 yılda bir tekrar edilen PHA çalışmaları)
Petrokimya, ilaç, enerji santralleri, gıda üretimi, atık su arıtma tesisleri gibi proses temelli endüstrilerde sıklıkla uygulanır.
👥 👥 👥
Hazop Ekibi Kimlerden Oluşur?
Başarılı bir HAZOP çalışması, disiplinler arası bir ekip tarafından gerçekleştirilmelidir.
Tipik olarak:
- HAZOP Lideri: Eğitilmiş, tarafsız ve metodolojiye hâkim kişi
- Proses Mühendisi
- İşletme ve bakım personeli
- Elektrik ve otomasyon mühendisleri
- İş Güvenliği Uzmanı (SİZ!)
- Gerektiğinde: Kalite, çevre, tedarik, proje yöneticisi vb.
İş Güvenliği uzmanları bu süreçte senaryo üretimi, insan faktörleri analizi ve kontrol önlemleri açısından çok kritik katkı sağlar.
🧠 🧠 🧠
Hazop’un Çalışma Prensibi
Kılavuz Kelimelerle Düşünmek
Sistem, “düğümlere” ayrılır (örneğin bir boru hattı, reaktör girişi vb.).
Her düğüm, önceden tanımlı kılavuz kelimeler ile analiz edilir.
| Kılavuz Kelime | Anlamı | Örnek |
|---|---|---|
| Yok (No) | Hiç akış yok | Pompa devre dışı |
| Daha fazla | Normalden fazla akış | Basınç kontrolü bozulmuş |
| Daha az | Normalden az akış | Kısmen tıkanıklık |
| Aksi | Ters yönde akış | Geri akış |
| Geç | Zamanında olmayan | Geç başlama veya kapanma |
| Erken | Beklenenden önce olan | Vananın erken açılması |
Bu kelimeler yardımıyla:
- Sapma nedir?
- Sebebi ne olabilir?
- Sonucu ne olur?
- Var olan koruma ne?
- Ek önlem gerekiyor mu?
…soruları sistematik şekilde sorulur ve belgelenir.
🧯 🧯 🧯
Hazop Örneği (Basitleştirilmiş)
Proses: Tank dolumu
Kılavuz kelime: “Daha fazla”
Sapma: Tanka fazla sıvı dolması
Sebep: Seviye göstergesi arızalı
Sonuç: Taşma, çevre kirliliği, kaygan zemin
Mevcut önlem: Alarm + seviye şalteri
Öneri: Seviye anahtarının periyodik test planına alınması
📊 📊 📊
Hazop Raporlaması
HAZOP çalışmasının sonunda, her düğüm ve her sapma için sistematik bir tablo oluşturulur.
Bu tabloda;
- Tehlikeler
- Olası sonuçlar
- Mevcut güvenlik önlemleri
- Önerilen ilave önlemler
- Sorumlu kişi/tarih
belirtilerek aksiyon planı oluşturulur.
🎯 🎯 🎯
Hazop’u Sadece Uygulamak Yetmez!
HAZOP bir defalık bir faaliyet değildir.
Sonrasında şu adımlar şarttır:
- Aksiyonların takibi
- Saha gerçekliğiyle uyum kontrolü
- LOPA (Layer of Protection Analysis) gibi ileri analizlerle entegrasyon
- Periyodik gözden geçirme
🧭 🧭 🧭
İş Güvenliği Uzmanlarının Rolü
- HAZOP toplantılarına aktif katılın
- Özellikle insan faktörü ve davranış bazlı riskler konusunda katkı verin
- Tavsiye edilen önlemlerin uygulanabilirliğini sahada kontrol edin
- LOPA, SIL gibi konularla kavram entegrasyonu sağlayın
📌 📌 📌
Sonuç
HAZOP, sadece bir analiz değil; önleyici güvenliğin mühendislik versiyonudur.
İSG uzmanları bu sürecin pasif izleyicisi değil, aktif bir yapıtaşıdır. Sürecin içinde yer almak; sadece tehlikeyi belirlemek değil, işletmenin sürdürülebilir güvenliğini şekillendirmektir.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü