Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin otuzbirincisi Pentan Tankı Bakım ve Onarım Risk Analizini inceleyebilirsiniz.
Pentan Tankı Bakım ve Onarım Süreçlerinde Proaktif Risk Değerlendirmesinin Önemi
Pentan gibi düşük flaş noktası ve yüksek uçuculuk özelliklerine sahip parlayıcı organik bileşiklerin depolandığı tank sistemlerinde, bakım ve onarım faaliyetleri yüksek derecede teknik disiplin ve sistematik bir risk kontrolü gerektirir.
Bu faaliyetler sırasında yürütülen 5×5 matris temelli risk analizi, operasyonel iş güvenliği seviyesinin sayısallaştırılmasını ve muhtemel tehlikelerin önleyici kontrol önlemleriyle bertaraf edilmesini hedefler.
Tankın iç ortamında biriken statik elektrik yükü, hidrokarbon buharlarının birikimi, yanıcı gaz sızıntıları, personel kaynaklı mekanik darbeler ve yetkisiz giriş riski, bakım ve onarım sürecinin kritik tehlike kaynakları arasında yer almaktadır. Bu bağlamda, gerçekleştirilecek her müdahalenin öncesinde yapılacak risk analizi, sadece ekipmanın değil, aynı zamanda sahada görevli teknik personelin biyolojik ve kimyasal maruziyetini minimize edecek nitelikte olmalıdır.
Bu analiz çalışmasında, işlem bazlı risk senaryoları oluşturularak, her bir tehlike unsuru için “olasılık” ve “şiddet” düzeyleri belirlenmiş, önleyici ve düzeltici aksiyon planları ortaya konmuştur. Ayrıca bakım sahasına özgü olarak; gaz dedektörlerinin kalibrasyon doğruluğu, havalandırma sistemlerinin etkinliği, ateşsiz çalışma prosedürlerinin uygulanabilirliği, kişisel koruyucu donanım (KKD) yeterliliği ve sıfır enerji izolasyon prosedürlerinin (LOTO) sahadaki pratik uygulanabilirliği dikkate alınmıştır.
Unutulmamalıdır ki, bakım faaliyetleri sırasında gerçekleştirilen kontrolsüz bir müdahale, yalnızca yangın veya patlama riski doğurmakla kalmaz; aynı zamanda proses hattının tamamında reaksiyon zincirlemesi yaratarak, geniş çaplı endüstriyel kazalara zemin hazırlayabilir. Bu nedenle, 5×5 risk analizinin sonuçları sadece teknik önlem setleri değil, aynı zamanda organizasyonel kontrol stratejileri açısından da dikkate alınmalıdır.
Pentan Tankı Bakım ve Onarım Risk Analizi, pentan tankı bakım-onarım süreçlerinde reaktif değil proaktif güvenlik anlayışının temelini oluşturur. Böylece hedeflenen; sıfır toleransla, sıfır kaza ilkesiyle çalışan bir bakım stratejisinin sahaya entegre edilmesidir.
Pentan Tankı Bakım ve Onarım Risk Analizi
| Tehlike Başlığı | Olası Nedenler | Etkilenen Alanlar / Sistemler | Olası Sonuçlar | Mevcut / Önerilen Kontroller | Olasılık | Şiddet | Risk Skoru |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kapalı alanda çalışma riski | Yetersiz havalandırma | Tank içi | Boğulma, toksik maruziyet | Kapalı alan çalışma izni, gaz ölçüm cihazı kullanımı | 3 | 5 | 15 |
| Tank içi gaz birikimi | Havalandırma eksikliği | Tank içi | Zehirlenme, patlama | Sürekli gaz ölçümü ve havalandırma | 3 | 5 | 15 |
| Tankta kıvılcım oluşması | Alet kullanım hatası | Tank içi | Yangın, patlama | Ex-proof aletlerin kullanımı | 2 | 5 | 10 |
| Tank üstüne uygunsuz yük binmesi | Hatalı ekipman yerleşimi | Tank üst yapısı | Çökme, yapısal deformasyon | Ekipman yerleşim kurallarının belirlenmesi | 2 | 5 | 10 |
| Tank cidarında yanlış kaynak işlemi | Prosedür dışı çalışma | Tank gövdesi | Yapısal zayıflama, patlama | Sıcak çalışma izni sistemi | 2 | 5 | 10 |
| Tank üzerinde çalışma sırasında düşme | Yetersiz kişisel koruyucu ekipman kullanımı | Çalışanlar | Yaralanma, ölüm | Yüksekte çalışma eğitimleri ve PPE kullanımı | 2 | 5 | 10 |
| Tank kapaklarının ani kapanması | Hidrolik arızası | Kapak sistemleri | Ezilme, yaralanma | Kapak güvenlik kilidi sistemleri | 2 | 4 | 8 |
| Tank iç duvarlarında ani çökme | Korozyon ve aşınma | Tank iç yapısı | Yaralanma, ölüm | Tank içi yapısal kontrollerin sıklaştırılması | 2 | 5 | 10 |
| Tank bakım sırasında elektrik çarpması | Yalıtım eksikliği | Elektrik panoları | Yaralanma, ölüm | Elektrik izolasyon kontrolleri | 2 | 5 | 10 |
| Tank içi temizlik sırasında kimyasal temas | Koruyucu ekipman eksikliği | Çalışanlar | Cilt ve göz yanıkları | Kimyasal PPE kullanımı ve MSDS eğitimi | 3 | 4 | 12 |
| Bakım sırasında tank içinde oksijen azalması | Hava sirkülasyon eksikliği | Tank içi | Boğulma | Sürekli oksijen seviyesi izleme | 3 | 5 | 15 |
| Tank içi çalışmalarda iletişim eksikliği | Yetersiz haberleşme araçları | Çalışanlar | Müdahalede gecikme | İki yönlü telsiz sistemleri | 2 | 5 | 10 |
| Tankın yanlış konumlandırılması | Hatalı kaldırma planı | Tank pozisyonu | Devrilme, zarar | Lifting planlarının hazırlanması | 2 | 5 | 10 |
| Tank onarımı sırasında sıcak parçaya temas | Koruma eksikliği | Çalışanlar | Yanıklar | Isıya dayanıklı PPE kullanımı | 3 | 4 | 12 |
| Tank bakımında gaz hortumlarının patlaması | Hortum malzeme yorgunluğu | Gaz sistemleri | Yangın, zehirlenme | Gaz hortumlarının periyodik kontrolü | 2 | 5 | 10 |
| Tank kaynak işlemleri sırasında yangın çıkması | Kıvılcım sıçraması | Çalışma alanı | Yangın | Yangın söndürme cihazlarının hazır bulundurulması | 2 | 5 | 10 |
| Tank içi yüzeylerde solvent kalıntısı | Temizlik yetersizliği | Tank içi | Patlama riski | Solvent temizliği sonrası gaz ölçüm yapılması | 2 | 5 | 10 |
| Tankta bakım sırasında statik elektrik birikmesi | Yalıtım eksikliği | Tank gövdesi | Kıvılcım oluşumu | Tank ve ekipman topraklaması | 2 | 5 | 10 |
| Tank bakım ekibinde yetersiz yetkinlik | Eğitim eksikliği | Tüm sistemler | Operasyonel hata | Yüksek riskli alan eğitimlerinin tamamlanması | 3 | 4 | 12 |
| Tank bakımında plansız çalışma yapılması | Prosedür eksikliği | Tüm sistemler | İş kazaları | Çalışma izin sistemi uygulanması | 2 | 5 | 10 |
| Tank onarımı sırasında kimyasal buhar solunması | Havalandırma yetersizliği | Çalışanlar | Solunum hastalıkları | Solunum PPE kullanımı ve buhar ölçümü | 3 | 5 | 15 |
| Tank kapaklarının güvenliksiz açılması | Prosedür eksikliği | Tank üst kapakları | Ani gaz çıkışı, yaralanma | Güvenlik talimatlarının uygulanması | 2 | 5 | 10 |
| Tank bakım sürecinde PPE kullanımının ihmal edilmesi | Personel ihlali | Çalışanlar | Yaralanmalar | PPE kullanım denetimi | 3 | 4 | 12 |
| Tank içi geçici platformların çökmesi | Yapısal zayıflık | Platformlar | Düşme kazaları | Platform kontrolleri ve sağlamlık testleri | 2 | 5 | 10 |
| Tank içi temizliği sırasında ani basınç değişimi | Hatalı gaz uygulaması | Tank içi | Patlama, yaralanma | Basınç tahliye ekipmanlarının kullanılması | 2 | 5 | 10 |
| Tank içi aydınlatmanın yetersiz olması | Ex-proof olmayan ekipman kullanımı | Çalışma alanı | Görüş kaybı, hata riski | Ex-proof aydınlatma ekipmanı kullanılması | 2 | 4 | 8 |
| Tank içine solvent dolumu sırasında reaksiyon riski | Yanlış kimyasal seçimi | Tank içi | Patlama | Kimyasal uyumluluk kontrolü | 2 | 5 | 10 |
| Tank bakım alanında uyarı levhalarının olmaması | İhmal | Çalışma sahası | Kaza riski artışı | Uyarı işaretlemelerinin yapılması | 2 | 4 | 8 |
| Tank bakımında ekipman devrilmesi | Yetersiz sabitleme | Ekipmanlar | Yaralanma | Sabitleme prosedürlerinin uygulanması | 2 | 5 | 10 |
| Tank içinde kalıntı maddelerin temizlenmemesi | Yetersiz temizlik | Tank içi | Kimyasal reaksiyon riski | Tank temizleme prosedürlerinin geliştirilmesi | 3 | 5 | 15 |
| Tank bakım sürecinde acil durum çıkış yollarının kapatılması | Alan düzen eksikliği | Çalışma alanı | Acil tahliyede gecikme | Acil çıkış yollarının her zaman açık tutulması | 2 | 5 | 10 |
| Tankta bakım esnasında enerji izolasyonunun yapılmaması | Lockout-tagout eksikliği | Mekanik-elektrik sistemleri | Kaza, elektrik çarpması | LOTO prosedürlerinin uygulanması | 2 | 5 | 10 |
| Tank çevresinde alevli kaynak çalışması | Güvenlik ihlali | Çevre alanı | Yangın, patlama | Çalışma izin belgesi alınması | 2 | 5 | 10 |
| Tank içi sıcaklık değişimlerinin izlenmemesi | Sensör eksikliği | Tank iç ortamı | Malzeme değişimi, yangın | Sıcaklık sensörleri kurulması | 2 | 4 | 8 |
| Tank iç basıncının kontrolsüz değişmesi | Tahliye arızası | Tank içi | Yapısal zarar | Basınç kontrol sistemlerinin kurulması | 2 | 5 | 10 |
| Tank içinde gaz analizinin yapılmaması | Ölçüm cihazı eksikliği | Tank içi | Gaz maruziyeti, patlama | Gaz ölçüm cihazlarının kullanımı | 2 | 5 | 10 |
| Tank bakımında personel sayısının yetersiz olması | Planlama eksikliği | Çalışma alanı | Müdahalede gecikme | Asgari personel sayısının belirlenmesi | 2 | 4 | 8 |
| Tank içi çalışma sırasında kurtarma ekipmanının hazır bulunmaması | Acil durum planı eksikliği | Çalışanlar | Müdahalede gecikme | Kurtarma ekipmanı bulundurulması | 2 | 5 | 10 |
| Tankta çalışma sırasında iklim koşullarının dikkate alınmaması | Prosedür eksikliği | Çalışanlar | Sıcak çarpması, hipotermi | Çalışma saatlerinin iklim koşullarına göre ayarlanması | 2 | 4 | 8 |
| Tank etrafında kaçak detektörlerinin çalışmaması | Sistem arızası | Tank çevresi | Gaz sızıntısı | Kaçak detektör sistemlerinin test edilmesi | 2 | 5 | 10 |
Saha deneyimlerim, dünya genelinde yaşanmış kaza raporları incelemelerim ve uluslararası standartlar (API 620, API 650, OSHA, NFPA, ATEX direktifleri vb.) referans alarak hazırlanmıştır.
| Başlık | Açıklama |
|---|---|
| Tehlike Başlığı | Gerçek saha tehlikesi başlığı |
| Olası Nedenler | Tehlikeyi tetikleyebilecek sebepler |
| Etkilenen Alanlar / Sistemler | Riskten etkilenecek bölümler |
| Olası Sonuçlar | Gerçekleşirse olacak etkiler |
| Mevcut / Önerilen Kontroller | Alınması gereken önlemler |
| Olasılık | 1-5 arası |
| Şiddet | 1-5 arası |
| Risk Skoru (L x S) | Olasılık × Şiddet |
| Kategori | İlgili saha kategorisi (Dolum, Depolama, Bakım, Acil Durum vs.) |
Hazard Identification (Tehlike Tanımlama) + 5×5 Risk Değerlendirme Matrisi (Olasılık × Şiddet)
- Risk Skorları Renk kodları
- 1–5: Düşük Risk
- 6–10: Orta Risk
- 11–15: Yüksek Risk
- 16–25: Çok Yüksek Risk
Pentan Tankı, İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri konulu serinin ana hatlarını tek bir yerde görebilmeniz için aşağıdaki tabloyu inceleyebilirsiniz.
Pentan Tankı 13 Kategori Genel Özet Tablosu
| Kategori | Toplam Madde Sayısı | Kritik Riskli Madde Sayısı (Risk Skoru ≥ 15) | Öne Çıkan Önlemler |
|---|---|---|---|
| Dolum ve Boşaltım İşlemleri Riskleri | 40 | 8 | Yüksek düzeyde gaz dedektörleri, aşırı dolumu önleyici sistemler |
| Depolama Süreci Riskleri | 40 | 6 | İyi havalandırma, sıcaklık kontrolü |
| Tank Bakım ve Onarım Riskleri | 40 | 9 | Kapalı alan izin prosedürleri, patlayıcı gaz ölçümü |
| Tankın Çevresel Etkileri Riskleri | 40 | 5 | Toprak ve su izleme, kaçak önleme sistemleri |
| Acil Durum Yönetimi Riskleri | 40 | 10 | Etkili acil durum planı, yangın tatbikatları |
| Müdahale Senaryoları Riskleri | 40 | 11 | Acil müdahale kitleri, kurtarma eğitimi |
| Mekanik Riskler | 40 | 7 | Mekanik bağlantı kontrolleri, koruma ekipmanları |
| Kimyasal Riskler | 40 | 13 | MSDS eğitimi, kimyasal sızıntı ekipmanları |
| Elektriksel Riskler | 40 | 6 | Patlamaya dayanıklı ekipman kullanımı, topraklama kontrolleri |
| İnsan Kaynaklı Riskler | 40 | 8 | Eğitim ve yetkilendirme programları |
| Yangın Riski | 40 | 15 | Yangın söndürme sistemleri, kıvılcım önleyici tedbirler |
| Patlama Riski | 40 | 17 | EX-proof ekipmanlar, inert gaz sistemleri |
| Sağlık Riskleri | 40 | 9 | PPE kullanımı, düzenli sağlık taramaları |
Pentan Tankı Risk Analizinin 450 Maddesinin Grafik Dağılımı
Güvenlik Kültürü ile Sürdürülebilir Risk Yönetiminin Birleşim Noktası
Pentan tankı bakım ve onarım faaliyetlerine dair gerçekleştirilen bu 5×5 risk analiz çalışması, yalnızca sayısal puanlamalarla sınırlı kalmayıp, proses güvenliği, endüstriyel hijyen, yangın önleme mühendisliği ve acil durum yönetimi disiplinlerini bütünleştirerek riskleri çok boyutlu bir perspektiften değerlendirmiştir.
Analiz sonucunda elde edilen risk puanları, izinli çalışma prosedürlerinin ne derece uygulanabilir olduğuna, KKD yeterliliği ve sahaya özgü ergonomik uygunluk seviyelerine, gaz konsantrasyonu ölçüm hassasiyetlerine ve enerji izolasyon sistemlerinin yeterliliğine doğrudan ışık tutmuştur. Bu değerlendirmeler, aynı zamanda gizli tehlikelerin görünür kılınması açısından kritik veri kaynağı olmuştur.
Yapılan risk puanlamaları sonucunda, özellikle tank içi çalışmalarda yüksek yanıcılık ve toksik maruziyet riski taşıyan bölgelerde yalnızca kişisel önlemlerin yeterli olmadığı, toplu koruma sistemlerinin (mühendislik kontrolleri) mutlaka devreye alınması gerektiği belirlenmiştir. Ayrıca bakım sürecine dair zamansal risk faktörleri (gece çalışmaları, sıcaklık değişimi, vardiya yorgunluğu) da analiz içine entegre edilerek, dinamik risk yönetimi anlayışı ön plana çıkarılmıştır.
Bu analiz çalışması gösteriyor ki, sadece teknik önlemler değil, aynı zamanda bakım ekiplerinin risk farkındalık seviyesi, davranışsal güvenlik yaklaşımı ve örgütsel emniyet kültürü, kazasız ve sürdürülebilir bir işletme için vazgeçilmezdir. Bu nedenle, yapılan analiz sadece bugün için değil, gelecekteki bakım planlamalarının temel risk öngörü kütüğü olarak da işlev görecektir.
Sonuç olarak, bu çalışma, pentan gibi yüksek riskli maddelerle çalışan tüm tesisler için; sadece sayısal bir analiz değil, endüstriyel güvenlikte önleyici zihniyetin teknik temsili olarak okunmalıdır.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,
Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.
Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.
Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler
⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page
⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub
⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis
⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419
⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896
⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü