Pentan gibi yanıcı ve patlayıcı maddelerin depolandığı tanklarda, güvenliğin sağlanması kritik öneme sahiptir.

Bu güvenliği tehdit edebilecek en önemli faktörlerden biri, tankın yapısal elemanları arasındaki bağlantılarda yaşanan sızıntı riskleridir.

Özellikle flanşlar ve contalar, tankların içindeki sıvıların sızmasını engelleyen ve dolayısıyla çevreye yayılmasını önleyen önemli bileşenlerdir. Lakin bu elemanlarda oluşabilecek hasar veya yetersiz montaj, ciddi sızıntılara ve bu da potansiyel olarak yangın veya patlama gibi tehlikeli durumlara yol açabilir.

Bu olay ağacı analizinde, flanş ve conta tehlikesi ile ilişkili olan potansiyel sızıntı risklerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Montaj hataları, malzeme hataları, aşınma ve yıpranma gibi sebeplerle meydana gelebilecek sızıntıların nasıl gelişebileceğini ve bu tür tehlikelerin nasıl minimize edilebileceğini belirlerken, ilgili bileşenlerin bakım ve denetimini sağlayacak stratejiler geliştirerek, sızıntı risklerinin olumsuz etkilerini en aza indirmeyi hedeflemeliyiz.

🔺HZ-01: Sızıntı – Flanş / Conta Tehlikesi İçin Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Flanş veya contadan kaynaklı sızıntı

Başlangıç Olayı (Initiating Event)
→ Flanş bağlantısındaki conta arızası nedeniyle pentan sızıntısı başlar.

🔸 1. Kontrol Noktası: Sızıntı Algılama Sistemi Çalışıyor mu?

• Evet:
  • Sızıntı algılandığında alarm sistemi devreye girer.
  • 🔸 2. Kontrol Noktası: Alarm Sistemi Çalışıyor mu?
    • Evet:
      • Operatör hemen bilgilendirilir.
      • Acil müdahale prosedürleri başlatılır.
      • Sızıntı kapanana kadar aktif izleme ve soğutma işlemi yapılır.
        ✅ Sonuç: Başarıyla kontrol altına alınan durum.
      • Risk Değerlendirmesi: Düşük, yangın riski yok, sızıntı sınırlı kalır.
      • Olası Sonuçlar:
        • Yangın riski oluşmaz.
        • Sızıntı hızla kontrol altına alınır ve çevreye zarar verilmez.
        • Üretim veya operasyon aksamaz.
        • Çalışan güvenliği sağlanır.
    • Hayır:
      • Alarm sistemi devre dışı veya başarısız.
      • Sızıntı fark edilmez veya geç fark edilir.
      • 🔸 3. Kontrol Noktası: Buhar birikimi oluyor mu?
        • Evet:
          • Buhar birikimi başlar ve ortamda patlayıcı atmosfer oluşur.
        • 🔸 4. Kontrol Noktası: Ateşleme Kaynağı var mı?
          • Evet:
            • Ateşleme kaynağı (kıvılcım, sıcak yüzey, vb.)
            • Patlama ve yangın riski büyük ölçüde artar.
              ❌ Sonuç: Yangın/patlama oluşur.
            • Risk Değerlendirmesi: Yüksek, büyük bir yangın ve patlama riski vardır.
            • Olası Sonuçlar:
              • Yangın: Sızıntıdan kaynaklanan buharın tutuşması ile yangın başlar.
              • Patlama (BLEVE): Tankın patlaması sonucu şiddetli hasar ve çevre kirliliği.
              • Çalışan yaralanmaları veya ölümler.
              • Çevresel kirlenme.
          • Hayır:
            • Ateşleme kaynağı yoktur.
            • Buhar birikimi ancak patlama olmaz.
            • Risk: Bu durumda, patlayıcı atmosfer oluşmasına rağmen ateşleme kaynağı yoktur.
            • Kontrol: Eğer havalandırma iyi değilse, ortamda toksik buhar birikimi devam eder.
              ⚠️ Sonuç: Tehlikeli ortam devam eder ama ateşleme kaynağı yoksa patlama olmaz.
            • Olası Sonuçlar:
              • Kritik risk: Zamanla buharın yoğunluğu artar.
              • Çevre kirliliği: Sızıntı devam eder, ancak hemen patlama gerçekleşmez.
              • Zehirli gaz riski: Çalışanların solunum tehlikesi oluşabilir.

---

• Hayır (Sızıntı Algılama Sistemi Çalışmıyor):
  • 🔸 2. Kontrol Noktası: Çalışanlar manuel olarak fark eder mi?
    • Evet:
      • Çalışanlar sızıntıyı fark eder ve prosedürlere başlar.
      • 🔸 3. Kontrol Noktası: Müdahale süresi ne kadar?
        • Kısa (Operatör hemen müdahale eder):
          • Sızıntı hızla durdurulur ve yangın riski oluşmaz.
            ✅ Sonuç: Kontrollü bir durum sağlanır.
          • Risk Değerlendirmesi: Düşük. Yangın ve patlama riski yok.
        • Uzun (Müdahale gecikir):
          • Sızıntı devam eder, çevrede birikim artar.
          • Havalandırma yetersizse: Buhar birikimi patlayıcı ortam oluşturur.
          • Ateşleme kaynağı bulunursa: Yangın ve patlama riski artar.
            ⚠️ Sonuç: Yangın ve patlama riski artar, ortamda zehirli buhar birikir.
          • Risk Değerlendirmesi: Yüksek. Yangın ve patlama riski söz konusu olur.
          • Olası Sonuçlar:
            • Büyük patlama riski.
            • Yangın, zehirli gaz yayılması.
            • Çalışan yaralanmaları.
    • Hayır:
      • Çalışanlar sızıntıyı fark edemez veya fark ettikten sonra müdahale etmez.
      • 🔸 3. Kontrol Noktası: Tankın yapısal bütünlüğü
        • Zayıf (Korozyon, Delinme, vb.):
          • Tankın yapısı zayıflar, sızıntı genişler.
          • Çevreye sızan pentan birikmeye devam eder.
            ⚠️ Sonuç: Buhar birikimi ve çevresel kirlilik devam eder.
        • Sağlam:
          • Tankın yapısal bütünlüğü korunur, ancak sızıntı devam eder.
          • Ateşleme kaynağı yoksa, risk düşük olur.
            ✅ Sonuç: Sızıntı kontrol altına alınabilir ancak zaman kaybı olur.
          • Olası Sonuçlar:
            • Çevresel kirlenme riski.
            • Zamanla birikim artışı.

Senaryo Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Sızıntı erken algılandı, müdahale edildi	Düşük
2	Alarm devre dışı, geç fark edildi	Orta
3	Algılama yok, ancak havalandırma yeterli	Orta
4	Buhar birikti, kıvılcım → patlama	Yüksek
5	Patlayıcı ortam oluştu ama kıvılcım yok	Yüksek
6	Çalışanlar fark etti, müdahale zamanı uzun	Yüksek
7	Yapısal zayıflama, sızıntı devam ediyor	Orta

---

Bu tür olay ağacı analizleri, sızıntı gibi tehlikelerin doğru bir şekilde değerlendirilmesi ve olası risklerin minimize edilmesi açısından oldukça faydalı olacağı kanısındayım.

Sızıntı riski, özellikle flanşlar ve contalar gibi kritik bağlantı noktalarında meydana geldiğinde, hem güvenlik hem de çevre açısından büyük bir tehdit oluşturabilir.

Pentan gibi uçucu maddelerin depolandığı tanklarda sızıntı, sıvıların çevreye yayılması, toksik gazların havaya salınması ve patlama riski gibi ciddi tehlikelere yol açabilir. Bu nedenle, flanş ve conta sistemlerinin düzenli bakımı ve izlenmesi büyük önem taşımaktadır.

Bu olay ağacı analizi, sızıntı riskinin yönetilmesinde önemli adımlar atılmasını sağlamaktadır.

Contaların ve flanşların doğru malzemelerle üretilmesi, montaj standartlarının yüksek olmasının yanı sıra, periyodik kontrollerin sıklaştırılması, olası sızıntıların önceden tespit edilmesini ve ciddi kazaların önlenmesini sağlayacaktır. Ayrıca, sızıntı tespiti ve müdahale için etkin sistemlerin kurulması, potansiyel tehlikeleri erken aşamalarda ortadan kaldırma şansı sunmaktadır.

Sonuç olarak, sızıntı riski yalnızca ekipman ve malzeme hatalarıyla değil, aynı zamanda operasyonel dikkat ve bakım süreçlerinin etkinliğiyle de ilişkilidir. Flanş ve conta sistemleri için yapılan düzenli denetimler ve iyileştirmeler, sızıntı riskini minimize etmek için kritik öneme sahiptir ve bu olay ağacı analizi, bu tür önlemleri almanın gerekliliğini vurgulamaktadır.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – (Hazard Identification) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️