Yorgunluk, halsiz hissetme, hareketli olmaktan kaçınma ve performansta bozulma halidir.

Hem fiziksel hem de psikolojik nedenleri vardır. Yorgunluk tek başına bir hastalık olarak kabul edilmez, özellikle geçici yorgunluklar çok önemsenmez ancak kronik yorgunluk pek çok hastalığın habercisi ve belirtisi olabilir.

Çok az, kalitesiz veya uzun süre boyunca kesintiye uğramış uyku gibi çeşitli faktörler yorgunluğa neden olabilir.

Yorgunluk, vücudun dinlenme periyoduna ihtiyaç duyduğuna dair sinyalidir. Uzun çalışma saatleri ve düzensiz vardiyalar fiziksel, zihinsel ve duygusal olarak stresli olabilir.

Vücut, sirkadiyen ritm uyku/uyanıklık döngüsüyle çalışır. Doğal olarak gece saatlerinde uyumak üzere programlanmıştır. Zorlu çalışma programları vücudun doğal döngüsünü bozabilir ve artan yorgunluğa, strese ve konsantrasyon eksikliğine yol açabilir.

Sirkadiyen ritm: İnsanların fiziksel işlevi günlük ritmi veya 24 saatlik döngülere denir. Sirkadiyen kelimesi Latince “circa dies” kelimesinden gelir ve “yaklaşık bir gün” anlamına gelir. Uyuma, uyanma, sindirim, adrenalin salgılanması, vücut sıcaklığı, kan basıncı, nabız ve vücut işlevlerinin ve insan davranışının diğer birçok önemli yönü bu 24 saatlik döngü tarafından düzenlenir. Bu ritmik süreçler, gündüzleri yüksek aktiviteye ve geceleri düşük aktiviteye izin verecek şekilde koordine edilir.

Uyku Düzenine Bağlı Yorgunluk İşçi Sağlığı ve Güvenliğini Nasıl Etkiler?

Yorgunluk, bitkinlik, uyuşukluk, sinirlilik, uyanıklığın azalması, karar verme yeteneğinin bozulması ve motivasyon, konsantrasyon ve hafıza eksikliğine neden olabilir. Yorgunluk zamanı uzadıkça aşağıdakilere sebepler olabilir

  • Kalp hastalığı
  • Mide ve sindirim sorunları
  • Kas-iskelet sistemi bozuklukları
  • Üreme sorunları
  • Depresyon
  • Bazı kanserler (meme ve prostat)
  • Uyku bozuklukları
  • Kötü beslenme alışkanlıkları/obezite
  • Diyabet ve epilepsi gibi mevcut kronik hastalıkların kötüleşmesi

Çalışanlar, gündüz çalışma, akşam çalışma, gece ve/veya dönüşümlü çalışma, çağrı üzerine çalışma yapanlar olarak sınıflandırılabilir.

Çalışanlar, 8 saatten uzun vardiyalarda, dönüşümlü veya düzensiz vardiyalarda veya haftalık 45 saatlik çalışmadan daha uzun süre çalışabilirler.

Uzun çalışma saatleri yaralanma ve kaza riskini artırabilir. Ayrıca çalışanın sağlığını kötü etkileyeceği gibi yorgunluğa da neden olacaktır.

Yapılan incelemeler uzun çalışma saatlerinin artan stres seviyelerine, kötü beslenme alışkanlıklarına, fiziksel aktivite eksikliğine ve hastalıklara yol açabileceğini göstermektedir.

Çalışanın yorgunluğunun belirtilerini, kendi sağlığı ve güvenliği ile iş arkadaşlarının güvenliği üzerindeki potansiyel riskleri bilmek önemlidir.

Uzun Çalışma Saatlerinin Etkileri

Uzun çalışma saatleri ve uzatılmış ve düzensiz vardiyalar yorgunluğa ve fiziksel ve zihinsel strese yol açabilir. (Direk veya dolaylı uyku eksikliğine yol açar)

Uzun vardiyalarda çalışmak ayrıca gürültü, kimyasallar ve diğerleri gibi potansiyel sağlık tehlikelerine uzun süre maruz kalmayı da içerebilir. Bu maruziyetler belirlenmiş izin verilen maruziyet sınırlarını (PEL) aşabilir veya diğer sağlık standartlarını ihlal edebilir.

İşverenler, İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’nın gerektirdiği şekilde çalışanların işyerindeki sağlık ve fiziksel tehlikelere maruziyetini ölçtürmeli ve sınırlamak için önlemler almalıdır.

Uyku Düzenini Bozan ve Kronik Yorgunluk Sık Görülen İşler

Sağlık çalışanları, Ulaştırma çalışanları, Hizmet ve Konaklama sektörü çalışanları, İnşaat işçileri, Petrol sahası işçileri, İlk müdahale ekipleri, Emniyet mensupları, Askeri personel ve benzeri işlerde çalışanlarda düzensiz uyku sonrası kronik yorgunluk görülür.

Çalışanın Kronik Yorgunluğunun Sonuçları

  • Çalışan yorgunluğu hastalık ve yaralanma riskini artırır. Kaza ve yaralanma oranları akşam vardiyalarında gündüz vardiyalarına kıyasla %18, gece vardiyalarında ise %30 daha fazladır. Araştırmalar günde 12 saat çalışmanın %37 oranında artan yaralanma riskiyle ilişkili olduğunu göstermektedir.
  • Aylık planlanan her uzatılmış vardiya, işten eve gidiş gelişler sırasında motorlu taşıt kazası geçirme riskini %16,2 oranında artırmıştır.
  • Çalışan yorgunluğundan kaynaklanan dikkat azalması nedeniyle;
    • Tam zamanlı çalışanlarda haftalık çalışma saatlerine göre uyku sorunlarının ve yaralanma riskinin artması.
    • Hasta bakımındaki hatalar, iğne batmalarının ve kan ve diğer vücut sıvılarına maruz kalmanın artması ve sağlık çalışanları arasında mesleki yaralanmaların artması .
    • Üretkenlik kaybından, artan yaralanma ve hastalık maliyetlerinden, hastalık nedeniyle işten uzak kalma süresinin artmasından ve işçi tazminatı maliyetlerinin artması doğrudan veya dolaylı kayıplardır.

İşverenlerin, İşyerlerinde Çalışanların Yorgunluk Riskini Azaltma Yolları

  • İş yükü, çalışma saatleri, personel yetersizliği ve çalışan devamsızlıkları, planlı ve plansız devamsızlıklar gibi konularda personel yönetiminin düzenlenmesi.
  • İşin şartlarına uygun dinlenme araları verilmesi.
  • İşyeri çalışma programının gece uykusuna fırsat verecek şekilde düzenlemesi.
  • Çalışma ortamının aydınlatmasının, sıcaklığının ve fiziksel çevre koşullarının uyanıklığı artırmaya yönelik düzenlenmesi
  • İş saatlerinde verilen öğün ve ara öğünlerin çalışanların yorgunluk riskine uygun verilmesi.
  • Çalışanlara eğitim verilerek yorgunluğun belirtileri, sağlık ve ilişkiler üzerindeki etkileri, yorgunluğun. olumsuz etkilerini en aza indirmek için uykunun değeri, diyet, egzersiz ve stres yönetimi hakkında bilgilendirilmesi
  • İşletme içerisindeki diğer risk faktörlerinde olduğu gibi yorgunluğun da yönetilebileceği uygulanır bir Yorgunluk Risk Yönetim Planı düzenlenmesi.

Yorgunluk Risk Yönetimi Planı

En sık ve ilk uygulama çalışanın işte olabileceği saatleri kısıtlayan şirket içi yönerge çıkarılıp sıkı şekilde uygulanabilir.

Havacılık, Denizcilik, Petrol Çıkarma ve Rafineri sektörlerinde, Ulusal Afet Müdahale faaliyet planlarında Yorgunluk Risk Yönetim Planı daima hazırlanır.

İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı hizmet verdikleri firmalarda gerekli durumlarda Yorgunluk Risk Yönetim Planı hazırlanmasını sağlamalıdırlar.

Çalışanlara sağlıklı uyku için bazı öneriler

  • Uyku sürenizin günlük 7-9 saat arasında kesintisiz olmasına dikkat edin.
  • Her gün aynı saatte uyumaya çalışın.
  • Uyku kalitenizi artırmak için yatmadan önce kafein içeren içeceklerden kaçının.
  • Akşam veya gece çalışıyorsanız, işe gitmeden önceki son 8 saat içinde uyuduğunuzdan emin olun.
  • Eğer işe gitmeden önce şekerleme yapacaksanız, uyku/uyanıklık döngüsünün tamamlanmasına olanak sağlamak için şekerleme süresinin 45 dakikadan az, 2 saatten fazla olmasına dikkat edin.
  • Uyku ortamının rahat, serin, karanlık ve sessiz olmasına dikkat edin.
  • Düzenli egzersiz yapın. Dengeli beslenin. Sağlıklı bir kiloyu koruyun.
  • Uyumakta zorluk çekiyorsanız bir uyku günlüğü tutun ve işyeri hekiminizle görüşün.

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.