İrtifa hastalığı, ya da diğer adıyla Akut Dağ Hastalığı (Acute Mountain Sickness – AMS), genellikle yüksek irtifaya (deniz seviyesinden 2500 metre ve üzeri) özellikle hızlı bir şekilde yükseklik kazanıldığında – çıkıldığında ortaya çıkan bir dizi fizyolojik semptomdan oluşur.

Denize yakın seviyelerde oksijen oranı %21 civarındayken, yüksek irtifada bu oran giderek düşer. Yüksek rakımlara seyahat etmek, insanları giderek daha seyrek havaya ve giderek azalan oksijen miktarına uyum sağlayamamasından kaynaklanır ve genellikle dağcılık, trekking veya dağa tırmanma gibi yüksek irtifalarda yapılan faaliyetlerde görülür.

Bu da kandaki oksijen seviyelerinin düşmesine ve dolayısıyla fiziksel ve zihinsel performansın bozulmasına neden olur.

Yüksek irtifalara verilen tepki kişiden kişiye değişir, ancak çoğu insan deniz seviyesinden 2.438 metre (8.000 fit) yüksekliğe kadar normal şekilde çalışabilir.

2.438 metre (8.000 fit) daha yüksek irtifalarda, oksijen eksikliği akut dağ hastalığına (AMS) neden olmaya başlayabilir.

3.048 metre (10.000 fit) daha yüksek irtifalarda, insanların %75’i en azından hafif AMS semptomları yaşayacaktır. 

Akut Dağ Hastalığı – İrtifa Hastalığının Belirtileri

İrtifa hastalığının belirtileri genellikle yükseklikle orantılı olarak ortaya çıkar ve başlangıçta hafif olabilir. Belirtilerinin başlangıcı rakıma, tırmanma hızına ve duruma karşı bireysel duyarlılığa göre değişir.

Yavaş bir tırmanış, atmosferdeki azalan oksijeni telafi etmek için daha hızlı bir kendiliğinden solunum hızı oluşturarak vücudunuzun uyum sağlamasına daha fazla olanak tanır. Belirtiler genellikle yüksek rakıma vardıktan 12 ila 24 saat sonra başlar ve belirli bir rakımda yaklaşık üçüncü gününüzde şiddeti azalmaya başlar. 

Bu belirtiler, genellikle 6-12 saat sonra ortaya çıkar ve yükseklik arttıkça şiddetini artırabilir. Erken dönemde, belirtiler genellikle hafif ve geçicidir, ancak tedavi edilmezse daha ciddi komplikasyonlar gelişebilir.

Akut Dağ Hastalığı (AMS), genellikle ciddi olmayan bir durumdur, ancak tedavi edilmezse daha ciddi irtifa hastalıklarına, örneğin İrtifa Beyin Ödemi (HACE) veya İrtifa Akciğer Ödemi (HAPE) gibi durumlara yol açabilir.

Hafif Akut Dağ Hastalığı – İrtifa Hastalığı

Hafif Akut Dağ Hastalığı – İrtifa Hastalığı, gezginlerin genel olarak kendilerini iyi hissetmemelerine neden olur. Baş ağrısı, baş dönmesi, yorgunluk, nefes darlığı, hızlı kalp atışı, mide bulantısı, uyku güçlüğü veya iştahsızlık yaşayabilirler. Semptomlar genellikle geceleri daha kötüdür.

Hafif Akut Dağ Hastalığı – İrtifa Hastalığı, normal aktiviteleri etkilemez ve semptomlar genellikle vücut uyum sağladıkça iki ila dört gün içinde azalır.

Şiddetli Akut Dağ Hastalığı – İrtifa Hastalığı

Şiddetli Akut Dağ Hastalığı – İrtifa Hastalığı, akciğerlerde (pulmoner) veya beyinde (serebral) aşırı sıvı birikmesi olan yüksek irtifa pulmoner ödemi (HAPE) veya yüksek irtifa serebral ödemi (HACE) olarak bilinen ciddi durumlar şeklinde kendini gösterir.

Şiddetli Akut Dağ Hastalığı – İrtifa Hastalığı,‘nin semptomları arasında gri veya soluk ten rengi, ciltte mavi renk tonu (siyanoz), göğüste sıkışma veya tıkanıklık, öksürük veya kanlı öksürük, yürümede zorluk, dinlenirken nefes darlığı, sosyal etkileşimden çekilme, kafa karışıklığı veya bilinç azalması bulunur.

Şiddetli Akut Dağ Hastalığı – İrtifa Hastalığı, tedavi edilmezse veya kurban daha düşük bir irtifaya geri gönderilmezse ölümcül olabilir. 

Akut Dağ Hastalığı – İrtifa Hastalığının Tedavisi

İrtifa hastalığının tedavisi, genellikle semptomları yönetmeye ve vücudun oksijen seviyesini iyileştirmeye yöneliktir. Tedavi seçenekleri.

1. İrtifa İle İlgili Yüksekliği Azaltma

• İrtifada kalmaya devam etmeme: Eğer bir kişi irtifa hastalığının belirtilerini gösteriyorsa, en önemli tedavi yöntemlerinden biri, mümkünse hızla alçak bir irtifaya inmek veya yüksekliğin artırılmasını durdurmaktır.
• Yavaş yükselme: Eğer yükselme devam edilecekse, her 300-500 metrede bir dinlenme ve uyum sağlama süreleri verilmelidir.

2. Semptomatik Tedavi

• Ağrı kesiciler: Baş ağrısını hafifletmek için basit ağrı kesiciler (örneğin ibuprofen veya asetaminofen) kullanılabilir.
• Anti-mide bulantı ilaçları: Mide bulantısı ve kusmayı hafifletmek için ilaçlar verilebilir.
• Sıvı alımı: Yüksek irtifada dehidratasyon riski yüksektir, bu nedenle bol sıvı tüketimi önemlidir.

3. Oksijen Tedavisi

• Oksijen tedavisi: Oksijen maskesi kullanımı, oksijen seviyelerinin artırılmasına yardımcı olabilir. Bu genellikle daha yüksek irtifalarda ve hastalığın ilerlemiş durumlarında gereklidir.

4. İlaç Tedavisi

• Asetazolamid (Diamox): Bu ilaç, vücudun oksijen seviyelerine uyum sağlamasına yardımcı olabilir. Bu ilaç genellikle tırmanmaya başlamadan önce veya irtifa hastalığının belirtilerini hafifletmek için kullanılır.
• Deksametazon: Beyin ödemi (HACE) gibi ciddi durumlar söz konusu olduğunda deksametazon gibi steroidler kullanılabilir.

Akut Dağ Hastalığı – İrtifa Hastalığının Komplikasyonları

Eğer akut dağ hastalığı tedavi edilmezse, daha ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Bunlar, daha büyük sağlık riskleri taşıyan ve tedavi edilmediğinde hayati tehlikeye yol açabilecek durumlardır.

1. İrtifa Beyin Ödemi (HACE)

İrtifa beyin ödemi, beynin sıvı ile dolması ve şişmesi durumudur. Bu, çok tehlikeli bir durumdur ve hızlı bir şekilde alçak irtifaya inmek gereklidir.

• Belirtiler: Baş dönmesi, bilinç kaybı, yavaş konuşma, koordinasyon kaybı, konfüzyon, nöbetler.
• Tedavi: Alçak irtifaya inmek, oksijen tedavisi, deksametazon gibi ilaçlar.

2. İrtifa Akciğer Ödemi (HAPE)

İrtifa akciğer ödemi, akciğerlerde sıvı birikmesi nedeniyle nefes alma güçlüğü yaşanmasına yol açan bir durumdur.

• Belirtiler: Nefes darlığı, öksürük (özellikle kanlı balgam), halsizlik, baş dönmesi, hızla ilerleyen solunum zorluğu.
• Tedavi: Oksijen tedavisi, acil alçak irtifaya inme, ilaçlar.

Akut Dağ Hastalığı – İrtifa Hastalığından Korunma Yolları

İrtifa hastalığını önlemenin en etkili yolu, yavaş yükselmek ve vücudun irtifaya uyum sağlamasına zaman tanımaktır. Ayrıca şu önlemler alınabilir:

• Yavaş yükselme: İrtifanın her 300-500 metre artırılmasından sonra bir gece kalmak, vücudun uyum sağlamasına yardımcı olur. 2.500 metrenin üzerine aniden çıkmayın. 3.048 metre (10.000 feet’in) üzerine seyahat ediyorsanız, irtifanızı günde en fazla 305 metre (1.000 feet) artırın. Her 914 metre (3000 fit) yükseklik kazandığınızda bir gün dinlenin. 
• Yüksek rakıma seyahat: Yavaş bir ulaşım yöntemini tercih edin veya yürüyün.
• Uçakla seyahat: ilk 24 saat boyunca kendinizi çok zorlamayın ve yüksek yerlere çıkmayın. 
• İyi hidrasyon: Uygun şekilde su tüketin. Dehidratasyonu önleyin ve vücuda oksijen taşımada yardımcı olur. Günlük sıvı tüketiminizi düzenli olarak çıktığınız idrarın şeffaf veya açık sarı olması gerektiğini bilerek kontrollü ayarlayın.
• Asetazolamid kullanımı: Yüksek irtifaya çıkmadan önce veya çıkarken asetazolamid kullanmak, oksijen uyumunu hızlandırabilir.
• İyi dinlenin: Vücuda yeterli dinlenme süresi vermek, yüksek irtifada hastalık riskini azaltabilir.
• Düşük Rakımda dinlenin: Günlük gezilerinizden sonra mümkünse geceyi daha düşük bir rakımda geçirin. 
• Bekleyin / Rakım Düşürün: Akut Dağ Hastalığı (AMS) belirtilerinden herhangi birini yaşarsanız daha yüksek bir rakıma çıkmayın; belirtilerin azalmasını bekleyin. Eğer belirtileriniz artarsa ​​daha düşük bir rakıma inin. 
• Hafif Aktivite Uykudan İyidir: Gündüzleri hafif aktivitelerde bulunmak uyumaktan daha iyidir, çünkü uyku sırasında solunum azalır ve bu da Akut Dağ Hastalığı (AMS) semptomlarını şiddetlendirebilir. 
• İlaç Kullanımınıza Dikkat Edin: Akut Dağ Hastalığı (AMS) semptomlarını kötüleştiren tütün, alkol ve depresan ilaçlardan (barbitüratlar, sakinleştiriciler ve uyku hapları gibi) kaçının. 
• Diyetinizi Düzenleyin: Yüksek irtifada yüksek karbonhidratlı bir diyet uygulayın, ancak aşırı yemeyin.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Akut Dağ Hastalığı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430716/

⭐️⭐️ Akut dağ hastalığı amatör dağcıların duygusal durumunu öngörüyor https://www.nature.com/articles/s41598-024-55291-3

⭐️⭐️ Akut dağ hastalığı ve yüksek irtifa ödemleri: yaygın bir patogenez mi? https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7323495/

⭐️⭐️ Yüksek rakımlı yerlere güvenli bir şekilde seyahat etmek – Yükseklik hastalıklarını anlamak ve önlemek https://www.racgp.org.au/afp/2017/june/travelling-safely-to-places-at-high-altitude-under

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️